Serebral anjiyografi baş ve boyun bölgesindeki kan dolaşımının görüntülenebilmesi için özel bir boya (iyot içeren kontrast madde) ve X-ışınları kullanılarak yapılan minimal invaziv (dokuya en az zarar veren) bir tıbbi tetkiktir. Ciltte açılan küçük bir kesikten girilerek kol veya bacak atardamarına kateter adı veriilen ince bir plastik tüp sokulur ve bu tüp araclığı ile enjekte edilen kontrast maddenin damar içindeki görüntüleri iyonlaştırıcı radyasyon (X-ışınları) kullanılarak yakalanır.

Serebral anjiyografi intra-arteriyel dijital subtraksiyon anjiyografi (IADSA veya intra-arteriyel sayısal çıkarım anjiyografisi) olarak ta adlandırılır. X ışını kullanılarak alınan görüntülerde normal olarak kafatası kemikleri damar görüntüsünü örter. Bu işlemde damarların daha net görülebilmesi için elektronik maniplasyonla kafatası kemikleri görüntüden kaldırılır.

Kullanım Alanları:

Amaçlar:

  • Anevrizmaların (Arter duvarındaki zayıflamalara bağlı olarak gelişen balon yada kese) , varlığını, yerini, yapısını görmek için .
  •  Aterosklerozları (arterlerde daralma) belirlemek
  •  Arteriyovenöz malformasyonları (beyindeki normal kan dolaşımını bozan genişlemiş karmaşık kan damarları yumağı) belirlemek.
  • Vaskülit adı verilen genellikle daralmaya neden olan kan damarı iltihaplarının belirlenmesi
  • Tümörlerin damarsal beslenmesini belirlemek
  • Kan pıhtılarının yol açtığı tıkanıklıkların belirlenmesi.
  • Vasküler diseksiyon adı verilen damar yırtılmalarının belirlenmesi
  • İnmelerin sebeplerinin belirlenmesi

Kullanıldığı Durumlar:

  • Cerrahi işlemlerden önce baş ve boyun arterlerinin ve kan akışının değerlendirilmesi.
  • MR veya BT’de görülen anormallikler, örneğin tümörlerin damarsal beslenmesi hakkında ek bilgi sağlamak için.
  • Tümörlerin cerrahi olarak çıkarılması gibi başka tıbbi tedaviler için hazırlık aşamasında
  • Damarsal bozuklarda yapılacak girişim ve tedavilerin hazırlık aşamasında kullanılabilir.
  • Serebral anjiyografi ayrıca şiddetli baş ağrıları, hafıza kaybı,konuşma bozukluğu, baş dönmesi, bulanık veya çift görme, halsizlik veya uyuşma, koordinasyon veya denge kaybı gibi birtakım belirtilerin nedenlerinin araştırılması için de kullanılabilir.

Hazırlık Aşaması:

İşlem öncesinde hasta doktoru tarafından dikkatlice değerlendirilmeli, hastanın hikayesi alınmalı, istem kağıdı değerlendirilmeli, işlemin gerekip gerekmediğine karar verilmelidir. Hasta hikayesinde tamamlayıcı tedavide kullanılanlar da dahil olmak üzere kullanılan tüm ilaçlar doktora aktarılmalı, lokal ve genel anesteziklere veya iyot içeren kontrast maddelere karşı bir alerji varsa mutlaka iletilmelidir. Doktor anjiyografiden bir süre önce eğer aspirin, non steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID) veya kan sulandırıcı ilaçlar kullanılıyorsa bunların kesilmesini isteyecektir.

Doktor tarafından hastanın nörolojik ve vasküler fizik muayenesi yapılmış olmalı, diğer akut bir hastalıklar dışlanmalıdır.Hemoglobin, hematokrit, kreatinin, elekrolitler, pıhtılaşma parametreleri gibi laboratuar sonuçları değerlendirilmeli, hastadan yazılı aydınlatılmış onam alınmalıdır. Kadınlarda gebelik olup olmadığı fetüsün radyasyona maruz kalmasını önlemek için çok önemlidir.

Eğer gebelik varsa ve işlem hayati öneme sahipse bebeğin radyasyon maruziyetinin minimum seviyelerde tutulabilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Emziren annelerde ise anne sütünün sağılıp saklanması ve işlem sonrasındaki 24 saat boyunca kontrast maddenin vücuttan ayrılması beklenip bebeğe bu sağılmış sütün verilmesi uygun olacaktır.
Anjiyografinin yapılmasından önceki gece yarısından itibaren hastanın birşey yiyip içmemesi istenir.

İşlem Aşaması:

Serebral anjiyogram işlemi genellikle hastane yatışı gerektirmez. Ancak bazı hastaların işlem sonrası yatışı gerekmektedir. İşlemden önce mesanenin boşaltılması istenir.

İşlemin yapılacağı odada bir radyografik masa, bir veya iki x-ışını tüpü, televizyon-benzeri bir monitör, hastanın kalp hızı, ritmi ve kan basıncı monitorizayonu için gerekli ekipman bulunmaktadır.

Çocuklarda orta ergenlik dönemine kadar genellikle genel anestezi altında uygulanır. Yetişkinlerde işlem sırasındaki anksiyeteyi azaltmak amacıyla kateter aracılığıyla düşük dozda sedatif uygulanabilir. Hafif-orta derecede sedasyon yapılması durumunda puls oksimetre bulunmalıdır.

Bir hemşire veya teknisyen tarafından sedatif ilaçların intravenöz yolla verilebilmesi için damar yolu açılır. Kalp atımı ve tansiyon için monitöre bağlanır. Hastanın başına muayene masasına göre pozisyon verilir,işlem sırasında başını oynatamaması için baş bir kayış, bant veya köpüklü baş tutucu ile sabitlenir. Kateterin gireceği vücut bölgesi ( genellikle kasık bölgesi, bazen kol) tıraşlanır, sterilize edilip cerrahi bir örtü ile örtülür. Bölge lokal anestezik ile uyuşturulur, ciltte küçük bir kesi açılır.Radyografi eşliğinde kesi yerinden artere sokulan yaklaşık 3 mm kalınlığındaki bir kateter (uzun, ince, içi boş bir plastik tüp) incelenecek bölgeye iletilir. Ardından kateterin ucuna bağlanan özel bir araçla kateter aracılığıyla kontrast madde enjekte edilir. Kontrast madde incelenen damarlara ulaşınca birkaç takım röntgen çekilir. İşlem bitince kateter çıkartılır ve herhangi bir kanamanın önüne geçmek için basınç uygulanır, derideki açıklık bir sargı beziyle kapatılır. Herhangi bir dikişe gerek yoktur.

İşlem genellikle 1-3 saat sürer ancak öncesi ve sonrası ek süreye ihtiyaç olabilir.

Neler Hissedilir?

Damar yolu açılırken ve uygulama bölgesine lokal anestezik enjekte edilirken iğne batması hissedilir. Sedatif verildiğinde rahatlama ve uyku hissedilir. Ciltte kesi yapılırken bir basınç şeklinde hissedilebilir. Kontrast maddenin enjeksiyonuyla yüzde ve kafada sıcaklık ve yanma hissi oluşabilir.

İşlem süresince birkaç saat sırtüstü yatmak, grafiler esnasında hareketsiz kalmak bazı hastaları rahatsız edebilir. Kateter çıkarıldıktan sonra yaklaşık 10 dakika boyunca kesi yerine kanamayı durdurmak amacıyla bası uygulanır. İşlem sonrasında toparlanma için birkaç saatliğine gözlem odasında tutulabilir, bazen akşam yatışı gerekebilir. Ağrı ve şişmeyi dindirmek için kateterin açıldığı bölgeye buz uygulanabilir. İşlem sonrasında normal beslenmeye devam edilebilir. Diğer tüm aktiviteler işlemden sonraki 8-12 saat içerisinde dönülebilir.

Eğer işlemden sonra yüz, kollar veya bacak kaslarında güçsüzlük veya uyuşma, konuşma bozukluğu, görme sorunları, kateter bölgesinde enfeksiyon bulguları, baş dönmesi, göğüs ağrısı, solunum güçlüğü, döküntü gibi belirtiler görülürse doktora baş vurulmalıdır.

Diğer radyolojik incelemelerde olduğu gibi, inceleme gerekliliğinin belirlenmesi, incelemenin nasıl yapılacağı, değerlendirilmesi, dökümante edilmesi, raporlandırılması ve arşivlenmesi süreçlerinin bütününden radyoloji uzmanı sorumludur. Hasta hazırlığı, gerekli ilaç ve malzemenin planlanması, reçetelendirilmesi ve kullanılması radyoloji uzmanının sorumluluğundadır. Hastanın incelemeye hazırlanması, inceleme sırasında gerekli izlem ve işlem sonrası hastaya uygulanacak tıbbi işlemlerde yetkin bir hemşire desteği bulunmalıdır. Raporlama radyoloji uzmanı tarafından yapılır. Sonuçlar konvansiyonel film olarak ya da dijital olarak bilgisayarda arşivlenir.

Yararları

  • Anjiyografi ile cerrahi girişim ihtiyacı ortadan kaldırabilir. Cerrahi girişim gereksinimi sürerse daha kesin bir biçimde uygulanabilir.
  • Serebral anjiyografi ile kan damarlarının beyindeki kan damarlarının çok detaylı net ve doğru görüntüleri elde edilir. Bu, özellikle bir cerrahi işlem veya tedavilerde fayda sağlar.
  • Serebral anjiyografi ile elde edilen sonuçlar karotid Doppler ultrason veya kan damarlarının diğer invaziv olmayan yöntemlerle görüntülenmesinden daha kesin sonuçlar verir.
  • Kateter kullanımı ile tanı ve tedavi tek bir işlemde birleştirilebilir.
  • Radyografik incelemenin ardından hastanın vücudunda herhangi bir radyoaktivite kalmaz.
  • Bu tetkikte genellikle yan etki olmaz.

Riskleri

  • Aşırı radyasyona maruz kalmaya bağlı hafif kanser riski her zaman vardır. Ancak, kesin tanı koymanın yaraları risklere ağır basar.
  • Enjekte edilen kontrast maddenin çok az da olsa alerjik reaksiyon geliştirme riski vardır.
  • Radyografik kontrast maddelere karşı alerji öyküsü var ise anjiyografiden 24 saat önce özel bir ilaç alınması istenebilir. Genellikle artere enjekte edilen kontrast maddeye karşı alerjik reaksiyon gelişmesi ihtimali vene enjekte edilenden daha düşüktür.
  • Kadınların gebe olma ihtimalleri daima göz önünde tutulmalıdır.
  • Emziren anneler, kontrast madde enjeksiyonundan sonra emzirmeye devam edebilmek için 24 saat beklemelidir.
  • İyot içeren kontrast maddelere karşı ciddi alerjik reaksiyon geliştirme riski çok nadirdir, ve radyoloji birimleri meydana bu tarz reaksiyonların meydana gelmesi halinde kolaylıkla başa çıkabilecek durumdadır.
  • Diyabet veya böbrek hastalığız varsa, kontrast madde böbreklere hasar oluşturabilir. Ancak çoğu zaman böbrekler 5-7 gün içerisinde normal fonksiyonlarını yeniden kazanır.
  • Kan damarına kateter yerleştirilmesi işleminde damar hasarı, kesi bölgesinde morarma veya kanama,enfeksiyon gibi riskler oluşabilir.
  • Az da olsa kateterin ucunda kanın pıhtılaşarak arteri tıkama riski vardır. Böyle bir durum oluşursa cerrahi girişim ile damarın yeniden açılması sağlanır.
  • Nadir olarak kateter, damar duvarındaki plakları koparıp beyindeki kan dolaşımının aksamasına ve inme oluşumuna neden olabilir.
  • Nadiren de olsa kateter arteri delerek iç kanamaya veya arter duvarındaki katmanların ayrılarak kan damarlarında tıkanmaya neden olabilir.

Kullanım dışında kalan alanlar

Mutlak kontrendikasyon yoktur, kontrendikasyonlar rölatiftir. Bunlar arasında:

  • Hipotansiyon
  • Ağır hipertansiyon
  • Koagülopati
  • İyotlu kontrast madde duyarlılığı
  • Renal yetmezlik (Böbrek yetmezliği)
  • Konjestif kalp yetmezliği vardır.

Yararlanılan Kaynaklar:

  1. http://www.radiologyinfo.org/en/info.cfm?pg=angiocerebral
  2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0004256/
  3. www.turkrad.org.tr/assets/standartlar/damar-serebral-anjio.pdf

CEVAP VER

Yorumunuzu girin
İsminizi girin

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.