Bu sitede çocukluk çağında gastroözafagela reflü için dört bölüm yazıldı. Bu dört bölümde çocuklarda da gastroözafageal reflünün olabileceği, neden olduğu, nasıl devam seyrettiği, nasıl teşhiş edilebileceği ve tedavi için nelerin yapılacağını anlatmaya çalıştım. Ancak bu anlamda reflünün görüldüğü çocuk, O’ nu tamamlayan aile ve tedaviyi sağlayacak olan çocuk hekiminin bu minvalde nerede olduğunu global halde toparlamak gerekir.
Aksi takdirde tanı, tedavi ve izlem açısından yeterliliği sağlamak pek mümkün olmaz. Çocukluk çağında tüm hastalıklarda olduğu gibi gastroözafageal reflün ve bununla ilgili diğer hastalıkların (ki en sıklıkla üst ve alt solunum yolu hastalıklarıdır) başarı ile tedavi edilebilmesi ve nüksünün engellenebilmesi için hekim, çocuk ve aileyi bir bütün olarak görülmelidir. Bunu da hastanın sorumluluğunu alan bir çocuk hekimi olmalıdır.
Ayrıca mümkünse bu konuda yeterli bir uzman olmalıdır. Her ne kadar geleneksel sağlık problemlerin yönetiminde hekim hastayı bir kitle gibi görüp “sadece hasta olan organına bakıp oradaki sorunla ilgilense” ve hatta anne-babalar “çocuğunun sorunun her ne olursa olsun bir an önce gidermek” fikrine sahip olsa da bu yanlış bir yaklaşımdır. Çünki sorunu ile uğraşılan varlık bedeni, ruhu ve sosyal çevresi gelişen dinamik bir “biyopsikososyal (çocuk = biyolojik + ruhsal + sosyal bütün)” bir bütündür. Yani gastroözafageal reflüsü olan bir çocuğun sadece özafagus (yemek borusu) ve midesi yoktur. Bu çocuğun aynı zamanda akciğeri, kalbi, barsaklarının diğer bölümleri, beyni vs de vardır. Sağlığı hem sorun olan organı, hem o organın etkilediği tüm vücudu etkiler. Bu süreç direk ve indirek yönleriyle hem hastalıktan etkilenen henüz olgunlaşmamış ruhu hem de organik hastalık ve ruhunun yaşadığı dengesizlik nedeniyle arkadaş, okul çevresi vs de oluşan sorunların tümüyle ilgilidir.
Hekimin rolü
Sağlığına tekrar kavuşması ve toplumun dinamiğine hazırlanması için tümünün global olarak düzeltilmesi gerekir. Bu global değerlendirmede hekim aile ile birlikte çocuğun tüm biyolojik, ruhsal ve sosyal yönlerini kapsayacak şeklide işbirliği oluşturmalı ve gerekli kararlar onun yerine verilmelidir. Hele gastroözafageal reflü gibi sadece bulunduğu organda değil aynı zamanda boğazda, ses tellerinde, bronşlarda bulguları olan bazısı kalp hastalıkları ile karışan oldukça atipik seyirli bir durumda bu daha da önemlidir (Bu konuda önceki bölümlere bakınız). Maalesef böyle bir yaklaşımın olmayışı yüksek sıklıktaki çocukluk çağı alerjik hastalıklarının tedavisinde akla hayale gelmedik yanlışlıklar, eksiklikler ve bunlardan doğan çok yönlü zararlara yol açmaktadır. Bu zararların en başta da hastalığın gereğinden fazla tanı alması ve bazen gereğinden fazla tedavi edilmesi ile başlayan ve temelde bir çok sorunu daha da karmaşık hale getiren süreçle devam eden bir tablo çizmektedir.
Gastroözafageal reflü erişkinde olduğu gibi çocukluk çağında da sık görülür. Hatta bu sıklık larenjit, otit, astım-benzeri ve benzeri tablolara yol açtığı için gerçekten genel çocuk sağlığı uzmanlığı (genel pediatrist), KBB uzmanları ve diğer özel bilim dallarının oldukça ilgisini çekmektedir. Hatta bu açıdan çocukluk çağında sık görülen diğer bir hastalık grubu olarak alerjik hastalıklara benzer. Hatta verilen tedavi ve gastroözafageal reflünün hayati tehlike oluşturmaması nedeniyle konu hakkında gerekli deneyime sahip olmayan meslektaşlarımızın da kazanç açısından iştahını kabartmaktadır. Bu hastalığın bulgusunun görüldüğü organa göre tıp disiplinlerinin ilgilenmesiyle olmaktadır. Örneğin sık krup ve öksürük olan bir çocuk bu şikayetleri nedeni ile KBB uzmanlarına, reflüye bağlı karın ağrısı ve mide ekişmesi olan çocuk erişkin gastroenterolog yad adahiliye hekimine ve hatta astım benzeri bulguları olan çocuklar ise erişkin göğüs hekimlerine başvurmakta ve daha da vahimi bu meslektaşlarımız da bu çocukları izlemektedir.
Yaşam Tarzı
Ancak hastalık çocuğun yaşam tarzı, beslenmesi, kilosu, alerjik hastalığını varlığı (en önemlisi besin alerjisi) ve tüm vücüdu ilgilendiren bir hastalık olduğu için ve değişik zamanlarda değişik bulgular çıkabileceği hep unutulur. Bu nedenle çocuk konu ile ilgili bir “Çocuk Hastalıkları Uzmanı” tarafından bütün olarak ele alınmalı ve izlemi planlanmalıdır. Bu en profosyonel şeklide mide-barsak yakınmaları ön planda olan bir çocuk için pediatrik gastroenteroloji uzmanı ama mide-barsak yakınmaları ön planda olmayan olgular için ise sıklıkla yakınma solunum yolunu ilgilendireceği için bir çocuk solunum uzmanı olmalıdır.
Çocuk uzmanlığı disiplini dışındaki hekimlerin çocuk deneyiminin olmaması nedeniyle bu çocukların yıllar sonra görünen yada görünmeyen ağır komplikasyonlarla gelmektedir. Örneğin benim oldukça sık gördüğüm en dramatik hata bu çocuklara erken tanı konulmaması tanı konulsa da akciğerleri korunmaması dolaysıyla yıllar sonra geriye dönüşümsüz bronş genişlemesi (bronşiektazi) ile gelmeleridir. Aile ise sosyo-entellektüel düzeyine göre bu tabloyu şöyle tanımlamaktadır: “Ben çocuğumu her şikayetinde doktora götürdüm. Doktorların söylediği her şeyi yaptım. Suçlu kim ? Neden böyle oldu….”. Ancak bir başka yönden bakılacak olursa çocuk sağlığı deneyimi olmayan disiplinlerin izleminde erişkin hastalarla aynı ortamda bulunan bir çocuk “hastalıktan etkilenen bir ruhu unutulduğu” için bir çok psikolojik reflekse sahip olmaktadır.
Bu nedenle çocukluk çağındaki “gastroözafageal reflü hastalığının” tedavisi çocuğun biyopsikososyal yapısı doğrultusunda, aile ile birlikte ve çocuk alerji uzmanı denetiminde olacak şeklide yeniden şekillendirilmedilidir.
Konulan teşhis doğrultusunda hastalık ailenin anlayabileceği bir dille anlatılmalıdır. Bu anlatımda hastalığın ne olduğu, nelere yol açabileceği ve nasıl olduğu vurgulanmalı, ağırlığı, olası komplikasyonları ve izleminin ne şeklide yapılacağı hakkında bilgi verilmelidir. Tedavi içeriği hakkında bilgi ve en önemlisi gastroözafageal reflünün yaşam tarzı ile ilişkisi ve bunun düzeltilmesi konusunda eğitim verilmelidir. Örneğin çocuğa istenildiği kadar tedavi verilsin eğer günlük beslenmesinde bıl katkı maddesi, reflü yapan gıda ve asit içerik varsa tedavini başarılı olamayacağını aileye bildirilmelidir. Bu bilinç çoğu zaman iyi bir tıbbi tedavi kadar etkilidir.
Yaklaşım
Çocuğun hastalığı ve onun tedavisi yanında yukarıda anlatıldığı gibi çocuk bir biyopsikososyal varlık olarak, aile ise bu biyopsikososyal varlığın kökeni olarak ele alınmalıdır. Bu nedenle ilaçlarını kullanımı, semptomlarının olmaması, bizden memnun olması yanında onların yaşam kalitelerinin ne düzeyde olduğu saptanmalı ve gerekirse iyileştirilmelidir. Çünki yaşam kalitesinde artış sağlamayan bir gastroözafageal reflü hastalığının yönetimi çocuk için yalnızca organizmasına biyolojik olarak müdahele etmek ama ruhunu öldürmek olur. Aile için ise organı sağlam ama davranışsal açıdan hala hastalığı devam eden bir çocuğa sahip olma demektir. Bu nedenle beslenme, önlemler konusundaki önerilerde çocuğun kendi istekleri, ailesi ve sosyal ortamı göz önüne alınarak plan yapılmalıdır. Eğer evde bol miktarda çukulata bulunuyor ve çocuğa yememesi öneriliyorsa tedavinin beyhude olacağı ve çocuğa stres dışında işe yaramayacağı ortadadır. Benzeri örnekler arttırılabilir.
Çocuğun hastalığı, ilaçları, izlemi ve ilerisi konusunda zaman zaman aileler ile eğitim toplantıları yapılmalıdır. Bu toplantılarda en az konuda ihtisas sahibi çocuk uzmanı, hemşiresi ve hatta mümkünse psikologu olmalıdır. Hatta gastroözafageal reflü açısından kompolike olmuş hasta çocuklar (bronşiektazi, obliteratif bronşiolit…) için de bu hastalık konusunda yalnız olmadığını göstermek, aynı hastalığı yaşayan arkadaşlarını bulabilmek vs için buluşma günleri, oyun ve oyuncak paylaşım günleri vs düzenlenmelidir.
Sonuç olarak gastroözafageal reflü hastalığı ve bununla ilgili solunum yolu hastalıkları çocukluk çağında sıktır. Bu hastalık yaşamlarını tehdit etmese de iyi tedavi edilmedikleri takdirde organik ve ruhsal komplikasyonlara yol açmaktadır. Bu nedenle hasta çocuklar ve aileler bir para kaynağı ve hastalığın tedavisi de asit baskılayıcı birkaç ilaç yazmak olarak görülmemelidir. Bu çocukların yönetimi hekim-aile çemberinde çocuğun en yüksek sağlık ve yaşam kalitesi şartlarına kavuşmasına yönelik planlanmalıdır. Çünki “O”nlar her şeyimiz ve……….
